W transakcjach różnego rodzaju do finalizacji płatności można posłużyć się czekiem. To jedna z dostępnych form rozliczenia stosowana w praktyce prowadzenia działalności gospodarczej. Nie jest popularna, a jednak wśród przedsiębiorców nie brakuje zwolenników czeków. Warto wiedzieć, czym one są i jakie są ich rodzaje.
Co to jest czek?
Podstawą prawną dla czeków jest obecnie Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 marca 2016 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo czekowe. Wskazuje ono, że czek jest rodzajem dokumentu wystawionego w konkretnej formie, ściśle określonej przez prawo. Jest to jedna z form płatności bezgotówkowych, takich jak karta kredytowa czy debetowa. Można powiedzieć, że mamy tu do czynienia z rodzajem papieru wartościowego, w ramach którego stwierdza się w formie pisemnej zlecenie wypłacenia określonej sumy pieniężnej.
Czek jest zwykle wystawiany na bankiera, który ma fundusze wystawcy do rozporządzenia. Obecnie bankierem jest bank jako instytucja finansowa, który ma obowiązek wypłaty określonej kwoty osobie imiennie wskazanej na czeku. Korzysta przy tym ze środków obecnych na rachunku wystawcy. Polecenie wypłaty środków sformułowane w czeku jest bezwarunkowe.
Sama nazwa „czek” pochodzi od arabskiego słowa „szakk” oznaczającego odroczoną płatność oraz pisemne zobowiązanie do zapłaty za towar w czasie dostawy.
Wystawca czeku jest nazywany trasatem i może być to zarówno osoba fizyczna, jak i prawna. Z kolei ten, na kogo został wystawiony czek, jest remitentem. W obrocie czekowym bank jest określany trasatem i zobligowany do zapłaty kwoty wymienionej na dokumencie. Remitentem może być określona osoba, ale czek można wystawić także na okaziciela.
Jak wygląda czek?
Zgodnie z prawem czekowym dokument czeku powinien zawierać kilka ważnych elementów:
- nazwę czek w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
- polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
- nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),
- oznaczenie miejsca płatności,
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku,
- podpis wystawcy czeku.
Jeśli choć jednej ze wskazanych informacji nie będzie, dany dokument nie będzie mógł być uznany za czek.
Rodzaje czeków
W obiegu są różne typy czeków, które pełnią odmienne funkcje. Wśród nich można wymienić:
- Czek gotówkowy – dokument upoważniający bank do wypłacenia gotówki i przekazania jej okazicielowi.
- Czek podróżny – umożliwia pobranie gotówki za granicą i jest to czek imienny, z określeniem nazwiska remitenta lub nazwy firmy oraz z zastrzeżeniem „na zlecenie”. Umożliwia bezpieczne korzystanie z gotówki podczas podróży.
- Czek bankierski – wystawia go bank i zawiera on polecenie wypłaty skierowane do innej placówki bankowej, na rzecz okaziciela.
- Czek rozrachunkowy – upoważnia bank do tego, by przelać pieniądze z rachunku wystawcy na rachunek drugiej osoby. Można go użyć wyłącznie do rozrachunku księgowego.
- Czek zakreślony – dokument zabezpieczający wystawcę (trasata) i jego posiadacza przed sytuacją, w której na jego podstawie doszłoby do wypłaty gotówki przez niepowołaną do tego celu osobę trzecią. Kwotę określoną na czeku zakreślonym może otrzymać wyłącznie bank albo stały klient.
- Czek potwierdzony – musi zawierać oświadczenie o tym, że na koncie wystawcy istnieje określona na dokumencie suma, jaką bank zablokuje na rachunku do momentu zrealizowania czeku. Jest to rodzaj czeku rozrachunkowego.
- Czek postdatowany – z datą wystawienia późniejszą niż rzeczywista data wystawienia.
- Czek antydatowany – gdzie data wystawienia czeku jest wcześniejsza niż rzeczywista.
Nowoczesnym, szczególnym rodzajem tego dokumentu jest czek BLIK, który pozwala realizować płatności w internecie, sklepach stacjonarnych i wypłacać gotówkę z bankomatów. Daje możliwość udzielenia środków innej osobie. Wystarczy skorzystać z opcji czek BLIK, wygenerować kody i osoba, która je otrzyma, może dokonywać wypłaty pieniędzy i realizować zakupy. Do korzystania z czeku BLIK konieczne jest ustalenie indywidualnego hasła i ujawnienie go osobie, której chcesz przekazać w ten sposób środki finansowe. Możesz sprawdzić czy warto płacić blikiem.
Jak zrealizować czek?
W celu zrealizowania czeku, czyli uzyskania na jego podstawie stosownej zapłaty, musi on zostać przedstawiony w banku. Zgodnie z art. 29 ustawy Prawo czekowe czek, który został wystawiony i jest płatny w tym samym kraju, powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni. Jeśli zostanie wystawiony w innym kraju, powinien być przedstawiony w jego granicach w czasie od 20 do 70 dni, zależnie od tego, czy miejsce wystawienia i płatności znajdują się w tej samej czy w innej części świata.
Jak zrealizować czek? Na dwa sposoby: w formie inkasa lub w formie skupu. Jeśli chodzi o pierwszą z wymienionych, bank bierze czek w depozyt i sprawdza, czy bank wystawcy pokryje deklarowaną płatność. Dopiero wtedy polecenie wypłaty może być zrealizowane. Natomiast forma skupu to polecenie wypłaty realizowane na podstawie czeku od ręki, dzięki czemu okaziciel dokumentu od razu dostaje gotówkę.